“หน้าที่ของเราคือเรียกร้องแทนธรรมชาติ เพราะสัตว์ป่าพูดไม่ได้ เราต้องทำหน้าที่ไปขอความเป็นธรรมแทนพวกเค้าโดยผ่านกระบวนการยุติธรรม” นี่คือหน้าที่หลักของผู้พิทักษ์ป่า คนที่ทนร้อน ทนหนาวเพื่อปกป้องผืนป่ามรดกของชาติ เพื่อรักษาแหล่งน้ำและดูแลสิ่งแวดล้อมเพื่อไม่ให้โลกร้อน
วันนี้ sdthailand.com มีโอกาสคุยกับ ธวัชชัย เพชระบูรณิน ผู้อำนวยการอุทยาแห่งชาติ , กิตติพัฒน์ ธาราภิบาล หัวหน้าอุทยานแห่งชาติแม่วงก์ และ สุระชัย โภคะมณี หัวหน้าอุทยานแห่งชาติคลองลาน ถึงเบื้องหลังชีวิตของ “เจ้าหน้าที่ผู้พิทักษ์ป่า” คนทำงานเพื่อชาติแต่ชีวิตไม่ได้สวยงามดั่งนิยาย
ถาม ปัญหาหลักที่เจอในพื้นที่ของอุทยานทั้ง 2 แห่งมีอะไรบ้าง
แม่วงก์ คลองลานที่เจอปัจจัยคุกคามคือล่าสัตว์เป็นส่วนมาก เพราะเป็นป่าที่มีสัตว์ป่าอุดมสมบูรณ์ โดยเฉพาะ ”เสือโคร่ง” ซึ่งเป็นสัตว์ประจำถิ่น นอกจากนี้ยังมีสัตว์อนุรักษ์หายากอีกมากมาย เช่น เลียงผา เก้งหม้อ แมวลายหินอ่อน สมเสร็จ นอกจากนี้ยังมีการพบแมลง และงูสายพันธุ์ใหม่ที่ยังไม่มีใครค้นพบ ที่นี่เป็นแหล่งพันธุ์นกอันดับ 2 ของประเทศ รองจากห้วยขาแข้ง
ปัญหาล่าสุดคือคนเวียดนามแอบมาตัดไม้กฤษณามีการ ปะทะไปเมื่อเร็ว ๆ นี้ ผู้บุกรุกเสียชีวิตไป 1 คน จับได้ 3 คน ตอนนี้ยังเป็นคดีอยู่ เพราะมีการยิงปะทะ ปัญหาคือเราไม่ได้ปืนเค้าซึ่งเป็นของกลาง แต่เค้ายิงเราบาดเจ็บ เราจึงเจอข้อหา “พยายามฆ่า โดยขาดเจตนา” ในกรณีแบบนี้เราจึงต้องมาฝึก เจ้าหน้าที่ลาดตระเวนของเราเพิ่มทักษะเรื่องการใช้อาวุธปืน ฟังเสียงปืนแล้วสามารถระบุว่าเป็นปืนอะไร
ถาม มีการฝึกเจ้าหน้าที่ป่าไม้ อย่างไรบ้าง
สมัยก่อนเจ้าหน้าที่ป่าไม้จะเดินไปตระเวนแบบไม่ที่จุดหมาย แต่ปัจจุบันเราได้ กองทุนสัตว์ป่าโลกสากล หรือWWF มาช่วยฝึกหลักสูตรลาดตระเวนเชิงคุณภาพให้กับเจ้าหน้าที่ของเรา เป็นการเดินแบบกำหนดเส้นทางเดิน สำรวจไปตามแผนที่เราวางไว้ เป็นการสำรวจได้อย่างทั่วถึง มีประสิทธิภาพ ซึ่งเน้นเรื่องของการเก็บข้อมูลของสิ่งที่พบเช่น ร่องรอยสัตว์ป่า พันธุ์ไม้หายาก รอยกระสุนปืน ปางที่พัก เราเก็บมาเพื่อวิเคราะห์ และเราจะนำข้อมูลจากการเดินลาดตระเวนทั้งเดือนมาประชุมกันเดือนละครั้งเพื่อตรวจสอบว่ายังมีปัจจัยคุกคามหรือไม่ สำรวจร่องรอยการเคลื่อนย้ายของสัตว์ป่า เก็บข้อมูลทุกอย่างที่เกี่ยวข้องกับภัยคุกคามจากพวกต่างถิ่นที่มารุกราน เพื่อนำมาวางแผนว่าจุดไหนที่ยังมีภัยคุกคาม เราก็จะเพิ่มความถี่ในการลดาตระเวนมากขึ้น
เจ้าหน้าที่ลาดตระเวนทำงานหนักมาก บางคนเดินจนเข่าเสีย พอพวกเค้าหมดสภาพแล้วจะไม่เลี้ยงเค้าก็ไม่ได้ เราก็ต้องย้ายให้เค้าไปอยู่ธุรการ เราจึงต้องทำหลักสุตรฝึกอบรมขึ้นมาเพื่อสร้างเจ้าหน้าที่ลาดตระเวนขึ้นมาทดแทนตลอดเวลา
อย่างกรณีล่าเสือโคร่งที่ห้วยขาแข้ง เมื่อเกือบ 10 ปีก่อน นักล่าเอาฟูลาดานให้เสือกินเพื่อให้เสือตาย แทนการยิงเพราะยิงแล้วลูกกระสุนจะทำให้หนังเสือเป็นรู เราสอนให้เจ้าหน้าที่เก็บหลักฐานที่พบหมากที่สุด ครั้งนั้นมาได้หลักฐานคือซีรีย์ยาอยู่ตัวหนึ่ง เราก็ตามว่าขายตรงไหน จนรู้ว่ามาขายที่ร้านขายยาคลองลาน จนสามารถออกหมายจับได้ เหล่านี้คือวัตถุพยานที่เราสอนให้ตามเก็บ เราจะสอนให้เก็บให้หมด อย่าเพิ่งเผา
ปัจจุบันเมื่อจับผู้ต้องสงสัยได้ จะสู้คดีทุกคน ถ้าเราไม่เก็บหลักฐานให้ดี มีสิทธิโดนฟ้องกลับได้ ถ้าโดนฟ้องทางแพ่งก็อาจเสียเงิน เราจึงอบรมเรื่องการเขียนคดีความ เพราะถ้าจับกุมมาแล้วเขียนสำนวนไม่ดี อาจกลายเป็นผู้ต้องหาแทนก็ได้
ป่าไม้อุทยานาไม้เป็นแค่จุดเริ่มต้นของกระบวนการยุติธรรมไม่ใช่จุดสิ้นสุด เราเรียกร้องแทนธรรมชาติ เพราะสัตว์ป่าพูดไม่ได้ เราไปขอความเป็นธรรมแทนพวกเค้าโดยผ่านกระบวนการยุติธรรม ดังนั้นเราจะสอนเจ้าหน้าที่ลาตระเวนนของเราว่า ถ้าเจอวัตถุพยานอะไรให้เก็บให้มากที่สุด เวลาขึ้นศาลจะมีโอกาสชนะความ
ถาม ขอทราบความเป็นอยู่ของเจ้าหน้าทีป่าไม้
อาชีพเจ้าหน้าที่ป่าไม้ เป็นอาชีพที่แปลก จับปืนอยู่ในป่า แต่กลับไม่ใช่ทหาร แต่ปัจจุบันรัฐมนตรีก็ให้ความสำคัญกับ เจ้าหน้าที่ป่าไม้ มีการปรับฐานเงินเดือนเจ้าหน้าที่ลาดตระเวน จากเดือนละ 7,000 บาทเป็นเดือนละ 9,000 บาท ซึ่งถือว่าเงินเดือนยังน้อย บางคนน่าสงสารไม่มีบ้านอยู่ บ้านเจ้าหน้าที่ลาดตระเวนบางคนพุพัง เราก็ต้องรวมกำลังกันไปช่วยซ่อมแซมให้
อาชีพลาดตระเวน อันตราย ต้องเดินป่า นอกจากจะเจอปะทะกับผู้รุกรานแล้ว ยังต้องเจอกับสัตว์ป่าด้วย ลูกน้องผมโดนงูจงอางกัด โดนทากกัดดูดเลือดถึงคอ เดินตากฝน นอนหนาวกลางป่า คนที่มาทำอาชีพนี้ได้ ต้องทำด้วยใจรักจริง ๆ ซึ่งเจ้าหน้าที่ทุกคนที่สมัครเข้ามาพวกเขาทำงานด้วยใจรัก
เราต้องสร้างให้พวกเขาภาคภูมิใจว่าเจ้าหน้าที่ลาดตระเวนเป็นงานมีเกียรติ ชุดลายพรางนี่ไม่ใช่ใคร ๆ ก็ใส่ได้ ต้องเป็นเจ้าหน้าที่ป่าไม้เท่านั้น ชาวบ้านก็ใส่ไม่ได้ เราต้องมีจิตวิทยาองค์กรด้วย นอกจากหัวหน้ามาดูแลแล้ว ยังมีองค์กรเอกชนเข้ามาให้ความสำคัญ ไม่ปล่อยให้เจ้าหน้าที่โดดเดี่ยว มีคนให้กำลังใจอีกเยอะ
ถาม ความมั่นคงในอาชีพนี้
ผืนป่าของอุทยานแห่งชาติแม่วงก์กับคลองลานรวมกันประมาณ 7 แสนกว่าไร่ ปกติ ต้องใช้เจ้าหน้าที่ลาดตระเวน 1 หน่วยพิทักษ์จำนวน 9 คนดูแลผืนป่า 5 หมื่นไร่ อย่างของอุทยานแห่งชาติแม่วงก์มี 5.5 แสนไร่ ต้องมีเจ้าหน้าที่พิทักษ์ป่า 11 หน่วย แต่ตอนนี้มีแค่ 7 หน่วย ๆ ละ7 คน ซึ่งไม่พอ กับการลาดตระเวน
ยิ่งตอนนี้รัฐบาลให้จัดงบประมาณเป็น ZERO GROWTH คือจะเจริญเติบโตเท่าไหร่ก็ได้ แต่ต้องให้อยู่ในฐานเท่านี้คือ ZERO เช่นถ้าเราอยากให้พนักงานคนหนึ่งมีความมั่นคง เราเสนอให้บรรจุเขาเป็นข้าราชการประจำ แต่ปัญหาก็คือถ้าบรรจุพนักงานราชการประจำ 1 ตำแหน่ง จะต้องเอาลูกจ้างประจำออกถึง 3 คน
เพราะเราต้องคุมงบประมาณ เราเป็นหัวหน้าหน่วยงาน ก็อยากจะเห็นความก้าวหน้าของลูกน้อง ก็พยายามเสนออัตราพนักงานที่ทำงานเกิน 5 ปีให้สอบบรรจุเป็นข้าราชการ เพื่อให้เขามั่นใจว่ามาทำงานกับเราแล้วเขามีความมั่นคง บางทีเราต้องจัดผ้าป่าเพื่อมาช่วยเจ้าหน้าที่ ดังนั้นเราถึงต้องพึ่งองค์กรเอกชนที่เข้ามทำCSR กับเรา
ถาม คนภายนอกมองภาพลักษณ์ของเข้าหน้าที่ป่าไม้เป็นอย่างไร
ปัจจุบันภาพพจน์ของ อุทยานและเจ้าหน้าที่ป่าไม้ดีขึ้น สังคมมองว่าเราทำงานหนักเพื่อช่วยดูแลผืนป่า เป็นตัวแทนมาดูแลผืนป่าแทน ปชช. ไม่เหมือนสมัยเมื่อ 20 ปีก่อน ที่ภาพของป่าไม้เป็นคนโกงกิน ตัดไม้เสียเอง ไปเดินตลาดก็อายชาวบ้านพอเดี๋ยวนี้ภาพพจน์ดีขึ้น ก็เริ่มมีคนเห็นความสำคัญของเจ้าหน้าที่ป่าไม้ เพราะถ้าไม่ช่วย ก็ไม่มีใครดูแลป่า อีกหน่อยน้ำจะท่วม เดี๋ยวนี้เจ้าหน้าที่ป่าไม้ใส่ชุดนี้เดินไปไหนก็ภาคภูมิใจ
ถาม ยังมีอะไรที่ทางอุทยานต้องการให้เอกชนเข้ามาสนับสนุนอีก
ตอบ สิ่งที่ต้องการให้ช่วยคือกำลังใจมากที่สุด เราเป็นผู้รับจ้างดูแลผืนป่า หมายถึงเรามีหน้าที่อยู่แล้ว ก็ต้องทำให้ดีที่สุด ดังนั้นสิ่งที่อยากได้คือกำลังใจให้เจ้าหน้าที่เรา เพื่อให้พวกเขารู้ว่า ยังมีคนที่อยู่ข้างหลักเป็นห่วงเค้าอยู่ เช่นส่งโปสการ์ดมาให้กำลังใจบ้างหรือมอบอุปกรณ์ที่สามารถทำให้ชีวิตพวกเขาอยู่ในป่าดีขึ้น ปลอดภัยขึ้นสามารถป้องกันภัยได้ เท่านั้นก็เพียงพอแล้ว
